کلیتورومگالی و ویریلیزاسیون بانوان : علل، نشانه‌ها و پیشگیری
کلیتورومگالی و ویریلیزاسیون، دو عارضه نسبتاً نادر اما بسیار مهم در زنان هستند که معمولاً در نتیجه عدم تعادل هورمونی، اختلالات ژنتیکی یا مصرف داروهای خاص و استروئیدهای آنابولیک رخ می‌دهند. این تغییرات می‌توانند اثرات فیزیکی و روانی عمیق و بعضاً غیرقابل بازگشتی بر زندگی زنان داشته باشند. آگاهی درباره این مفاهیم، بخصوص در میان بانوان ورزشکار یا افرادی که به دلایل پزشکی یا غیرپزشکی با هورمون‌ها سروکار دارند، اهمیت زیادی دارد.
کلیتورومگالی چیست؟
کلیتورومگالی (Clitoromegaly) به بزرگ شدن غیرطبیعی کلیتوریس گفته می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلف هورمونی، ژنتیکی یا دارویی ایجاد شود. اندازه طبیعی کلیتوریس در زنان بالغ معمولاً کمتر از ۳۵ میلی‌متر طول و ۱۰ میلی‌متر قطر است. افزایش اندازه فراتر از این حدود، غیرطبیعی تلقی می‌شود.
ویریلیزاسیون چیست؟
ویریلیزاسیون (Virilization) به معنای ظهور صفات ثانویه مردانه در بدن زن است که در نتیجه افزایش غیرطبیعی هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) در بدن زن رخ می‌دهد. این تغییرات می‌تواند شامل رشد موهای زائد، ضخیم شدن صدا، ریزش موی سر با الگوی مردانه، افزایش توده عضلانی، بزرگ شدن کلیتوریس و اختلالات قاعدگی باشد.
مهم‌ترین علل کلیتورومگالی و ویریلیزاسیون در بانوان
مصرف استروئیدهای آنابولیک و هورمون‌های مردانه (تستوسترون، ناندرولون و غیره) در بدنسازی
اختلالات ژنتیکی یا مادرزادی مانند هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
تومورهای تخمدان یا غدد فوق کلیوی که تولید آندروژن را افزایش می‌دهند
مصرف برخی داروهای محرک یا شبه‌هورمون
برخی بیماری‌های متابولیک نادر
نشانه‌ها و علائم کلیتورومگالی و ویریلیزاسیون در بانوان
تغییرات دائمی: برخی تغییرات مانند بزرگ شدن کلیتوریس و ضخیم شدن صدا، حتی پس از قطع مصرف داروهای هورمونی برگشت‌ناپذیر هستند.
اختلالات جنسی و روانی: کاهش اعتماد به نفس، مشکلات در روابط جنسی، افسردگی و اضطراب
ناباروری: به دلیل اختلالات قاعدگی یا آسیب به تخمدان‌ها
نیاز به جراحی: در موارد شدید کلیتورومگالی، ممکن است تنها راه درمان جراحی ترمیمی باشد.
ارتباط کلیتورومگالی و ویریلیزاسیون با بدنسازی و مصرف هورمون
مصرف استروئیدهای آنابولیک و هورمون‌های مردانه برای افزایش حجم عضله و قدرت بدنی، شایع‌ترین علت اکتسابی کلیتورومگالی و ویریلیزاسیون در زنان ورزشکار است. اغلب تغییرات ایجادشده در ظاهر و عملکرد بدن زنان به ویژه در زمینه دستگاه تناسلی، غیرقابل بازگشت است و اثرات منفی بلندمدتی دارد.
تشخیص و درمان
تشخیص: معاینه بالینی توسط پزشک زنان، سونوگرافی و آزمایش هورمون‌های خونی (تستوسترون، DHEA-S، ۱۷-OHP و غیره) برای شناسایی علت اصلی لازم است.
درمان:
قطع فوری مصرف داروهای هورمونی غیرمجاز
درمان علت زمینه‌ای (مانند تومور یا بیماری غدد فوق کلیوی)
جراحی ترمیمی (در موارد شدید کلیتورومگالی)
مشاوره روان‌شناسی در صورت نیاز
پیشگیری
پرهیز کامل از مصرف استروئیدها و هورمون‌های غیرمجاز، به‌ویژه در بدنسازی
مشورت با پزشک پیش از مصرف هر نوع دارو یا مکمل هورمونی
آگاهی از عوارض دائمی و غیرقابل بازگشت این داروها
انتخاب روش‌های طبیعی برای افزایش قدرت و حجم عضله
جمع‌بندی
کلیتورومگالی و ویریلیزاسیون بانوان اغلب پیامد اختلالات هورمونی یا مصرف خودسرانه داروهای آنابولیک هستند که تغییرات ظاهری و عملکردی شدیدی را در بدن و زندگی زنان ایجاد می‌کنند. مشاوره با پزشک، آگاهی و پرهیز از مصرف داروهای غیرمجاز، مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری و حفظ سلامت زنان است.
